ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΑΝΤΩΝΗ Ι. ΠΕΤΣΑ
ΝΟΜΑΡΧΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

κ. Βουλευτή
κ. Γ.Γ. Γραμματέα Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας
κ. Πρόεδρε της ΤΕΔΚ του Ν. Γρεβενών
κ. Δήμαρχοι
κ. Νομαρχιακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι
κ. Εκπρόσωποι των τοπικών Αρχών και Υπηρεσιών
Αγαπητοί φίλοι συμπατριώτες
Αγρότες

Σκοπός της σημερινής ημερίδας είναι να εκτιμήσουμε το διεθνές περιβάλλον στον πρωτογενή τομέα, τις επιπτώσεις στην Ελληνική πραγματικότητα, να εκτιμήσουμε την σημερινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο νομός μας στον πρωτογενή τομέα, να προδιαγράψουμε τις διαφαινόμενες εξελίξεις και προοπτικές και να προσαρμόσουμε ανάλογα τη δική μας στρατηγική στον κρίσιμο αυτό τομέα για το νομό μας .
Είναι αναγκαίο να επισημανθεί πως τα συνέδρια και οι ημερίδες δεν γίνονται απλώς για να καταγραφούν ως τυπικές δραστηριότητες αλλά έχουν σκοπό να μεταβιβάσουν την ανανεωμένη και αναπροσαρμοσμένη γνώση στις παραγωγικές τάξεις και στο λαό.
Είναι γνωστό σε όλους μας ότι η Ε.Ε. υπέγραψε συνθήκες και ανέλαβε δεσμεύσεις, επιφέροντας ραγδαίες μεταβολές στο υπάρχον σύστημα αγροτικής παραγωγής, επιβάλλει αναδιάρθρωση στις καλλιέργειες, επιβάλλει ποσοστώσεις, ζητά νέες παραγωγές μειώνει ή και καταργεί παραδοσιακά είδη στη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Συνέπεια όλων αυτών είναι, η Εθνική Πολιτική να αντιστοιχίζεται με τις νέες κοινοτικές συνθήκες και να επιχειρεί να δώσει διεξόδους σε μια μεγάλη κατηγορία που θεωρούνταν ως ραχοκοκαλιά της Εθνικής μας Οικονομίας. 
Η συμβολή της γεωργίας στην Ελληνική Οικονομία έχει διαμορφωθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 80 μέσα από τις ειδικότερες πρακτικές που ακολούθησε η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Από τη δεκαετία του 80 και μετά η Εθνική αγροτική πολιτική έχασε πολλούς από τους βαθμούς ελευθερίας της, αφού ο τομέας αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί μέρος της γεωργίας των χωρών μελών της Ε.Ε. Κάθε δε προοπτική της πολιτικής αυτής θα πρέπει να εξετάζεται από κοινού με την προοπτική που χαράσσεται για την Ευρωπαϊκή γεωργία.
Με υπαρκτά τα αποτελέσματα για τη συμβολή της Ελληνικής γεωργίας στην Εθνική Οικονομία για τη δεκαετία του 80 και την περίοδο εφαρμογής του Β΄ΚΠΣ ( 1994-1999), μπορεί κανείς να διαβλέψει μία περαιτέρω συρρίκνωση της συμβολής της στους ρυθμούς ανάπτυξης της Εθνικής Οικονομίας στην περίοδο εφαρμογής του Γ' ΚΠΣ (2000-2006).
Το μέγεθος της γεωργίας, όπως προσδιορίζεται από τη συμβολή του προϊόντος της στο ΑΕΠ της οικονομίας προδιαγράφεται μικρό, όπως και στις χώρες - μέλη, συγκριτικά όμως εξακολουθεί ποσοστιαία να είναι το μεγαλύτερο.
Στην περίοδο του Β' ΚΠΣ το αγροτικό προϊόν συνέβαλε κατά 9,3 % στη διαμόρφωση ρυθμού μεταβολής κατά 3,1% του ΑΕΠ. Η αντίστοιχη συμβολή του στη δεκαετία του 80 ήταν 13,2 % και στα τρία πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '90 11,2%.
Αναμφίβολα οι διαφορές στο μέγεθος του Ελληνικού αγροτικού τομέα από εκείνο των άλλων χωρών - μελών της Ε.Ε. μπορούν να οπλίσουν τη Εθνική μας αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες με υπαρκτά επιχειρήματα υπέρ της συνέχισης της προστασίας του στην Ε.Ε.
Ανάλογη της παρατηρούμενης συρρίκνωσης του μεγέθους της Ελληνικής γεωργίας είναι και η συμμετοχή της σε άλλες μεταβλητές-στόχους ανάπτυξης της Εθνικής Οικονομίας. 
Εδώ πρέπει να επισημάνουμε την αποεπένδυση που παρατηρείται στις περιόδους που αναφερόμαστε. Ο όγκος της αγροτικής παραγωγής παρουσίασε υπέρμετρες αυξομειώσεις συγκριτικά με τον όγκο παραγωγής άλλων τομέων της Οικονομίας και για ένα πρόσθετο και κύριο λόγο. Εκείνο της μείωσης του υλικού κεφαλαίου στις αγροτικές δραστηριότητες. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το μέρος της ιδιωτικής επένδυσης που κατευθύνθηκε στις αγροτικές δραστηριότητες αντιπροσωπεύοντας στη δεκαετία του 80 ποσό 6,8 % του συνόλου των ιδιωτικών επενδύσεων, πρόκειται να κλείσει σε ποσοστό ακόμη μικρότερο στη δεκαετία του '90 έως και 4 %. Ίδια πτωτική τάση παρατηρείται και ως προς τις δημόσιες επενδύσεις. Από ποσοστό συμμετοχής 13,6 % στη δεκαετία του 80, κατά την περίοδο εφαρμογής του Β' ΚΠΣ το ποσοστό αυτό εκτιμάται σε 7,7 %.
Η άνιση κοινωνικο-οικονομική αλλά και πολιτιστική ανάπτυξη μεταξύ των αστικών και γεωργικών περιοχών είχε ως αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη εγκατάλειψη της υπαίθρου από τους νέους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας και της ΕΣΥΕ, σήμερα εκτιμάται ότι απασχολούνται στην Ελληνική γεωργία περίπου 750 χιλ. άτομα. Το ηλικιακό πρόβλημα που υπάρχει στους απασχολούμενους και το συνδεδεμένο πρόβλημα της διαδοχής στη γεωργική εκμετάλλευση περιπλέκουν ακόμη περισσότερο την υπάρχουσα κατάσταση από την άποψη της σύνθεσης και της επαρκούς στελέχωσης της απασχόλησης. Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τον συνολικό αριθμό των απασχολούμενων περίπου 198 χιλ. άτομα (ποσοστό 26,5%) έπρεπε ήδη να είχαν συνταξιοδοτηθεί αφού η ηλικία τους (μεταξύ 55 και 65 χρονών) δεν συμβαδίζει πλέον με τις καθημερινές ανάγκες απασχόλησης παρά τον εκμηχανισμό της παραγωγής. Οι νέοι σε ηλικία αγρότες αριθμώντας περίπου 115 χιλ. άτομα δεν είναι αρκετοί για να αναλάβουν το βάρος της αναδιάρθρωσης και του εκσυγχρονισμού της Ελληνικής Γεωργίας.
Ανθρώπινο και υλικό κεφάλαιο συναντώνται για να συνδυάσουν τις προσπάθειες τους σε μία αγροτική εκμετάλλευση μέσου μεγέθους περίπου 45 στρ. με κατάσπαρτο τεμαχισμό της καλλιεργούμενης έκτασης από 5 έως και 7 αγροτεμάχια .
Το μέγεθος της κτηνοτροφικής μονάδας είναι επίσης πολύ μικρό στην Ελληνική περίπτωση. Αντιστοιχούν 10,4 ζώα ανά εκμετάλλευση έναντι 40,3 ζώων ανά μέση κοινοτική κτηνοτροφική εκμετάλλευση .
Οι ιδιαιτερότητες της Ελληνικής γεωργίας και ο ειδικότερος ρόλος της, εντοπίζεται και στη συμβολή της στην προσπόριση του αναγκαίου για την Ελληνική Οικονομία συναλλάγματος. 
Οι αθρόες εισαγωγές αγροτικών προϊόντων από την Ε.Ε. και τις τρίτες χώρες ευθύνονται σημαντικά για την χειροτέρευση του αγροτικού εμπορικού ισοζυγίου αμέσως μετά τη ένταξη. Η απελευθέρωση του εμπορίου αμέσως μετά τη ένταξη αλλά και η χαμηλή σε βαθμό (επιδοτούμενη) ανταγωνιστικότητα των παραδοσιακών εξαγώγιμων προϊόντων είχαν ως συνέπεια τη ραγδαία εμφάνιση ελλειμματικότητας στο αγροτικό εμπορικό ισοζύγιο. Το εισόδημα των αγροτών προσδιορίστηκε κατά σημαντικό μέρος του, από το διαρκώς αυξανόμενο κόστος παραγωγής, αλλά και από το πάγωμα των τιμών των περισσότερων αγροτικών προϊόντων αμέσως μετά την εφαρμογή της αναθεωρηθείσας ΚΑΠ, το Μάιο του 1992.
Η εισοδηματική θέση των Ελλήνων αγροτών είναι αναμφίβολα υποδεέστερη συγκριτικά με τους συναδέλφους τους στην Ε.Ε.
Το εισόδημα που τους αναλογεί εξακολούθησε και κατά την περίοδο εφαρμογής του Β' ΚΠΣ να αντιπροσωπεύει ποσοστό περίπου στο μισό του αντίστοιχου μέσου κοινοτικού. Το αγροτικό εισόδημα αναμφίβολα στηρίχθηκε στις επιδοτήσεις στις τιμές των προϊόντων για την πριν την συνθήκη του Μάαστριχ περίοδο και στις άμεσες αντισταθμιστικές ενισχύσεις μετά.
Τα συμπεράσματα στα οποία μπορεί κανείς να οδηγηθεί από τις προηγούμενες αναφορές δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά για την τύχη της Ελληνικής γεωργίας ενόψει μάλιστα των κινδύνων και των απειλών που θα αντιμετωπίσει από τις αρχές του νέου αιώνα.
Ωστόσο όμως πρέπει να τονιστεί ότι οι διαφορές στο μέγεθος του ελληνικού αγροτικού τομέα από εκείνο της μέσης κοινοτικής χώρας θα πρέπει να αποτελέσει την αιτία αντιπαράθεσης μας στην ΚΑΠ και την απαρχή αναζήτησης πρόσθετων πόρων στο πλαίσιο του Γ' ΚΠΣ. Ο ρόλος της γεωργίας ως δημιουργού εισοδήματος στις πλέον απομακρυσμένες περιοχές (ορεινές - νησιωτικές) δεν πρέπει να αμφισβητηθεί. Η πολιτική υπέρ αυτού είναι πολιτική στήριξης της αγροτικής περιοχής, ενώ τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα που δημιουργούνται και διοχετεύονται στον αστικό τομέα της οικονομίας δεν είναι καθόλου αμελητέα .
Οι εμφανιζόμενες καθοδικές τάσεις στις αγροτικές δραστηριότητες και ο διαπιστωμένος συρρικνωμένος ρόλος τους στην Εθνική Οικονομία σε συνδυασμό με τους νέους κινδύνους που παρουσιάζονται στο διεθνές και στο εσωτερικό περιβάλλον δράσης της, οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση .
Η επιχειρούμενη επαναδιαπραγμάτευση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ( Π.Ο.Ε.), η συνεργασία της Ε.Ε με τρίτες χώρες, η Agenda 2000-2001, η μετάβαση προς την ΟΝΕ και η καθιέρωση του ενιαίου Νομίσματος αποτελούν τις συνισταμένες του νέου υπό διαμόρφωση διεθνούς περιβάλλοντος. Τα ενδογενής διαρθρωτικά προβλήματα της Ελληνικής γεωργίας και οι λιγοστοί πόροι που της αφιερώνει ο Εθνικός προϋπολογισμός αποτελούν αντίστοιχες συνισταμένες του εσωτερικού περιβάλλοντος δράσης της.
Ως κινδύνους εσωτερικού ενδογενούς περιβάλλοντος της Ελληνικής γεωργίας μπορούμε να αναφέρουμε :

1. Την υπερχρέωση της Ελληνικής γεωργίας λόγω περιόδων ισχύος υψηλών επιτοκίων δανεισμού της, από την ΑΤΕ καθώς και των ακολουθούμενων λογιστικών πρακτικών της τελευταίας.(Τόκοι συμβατικοί, υπερημερίας, ποινής κλπ)
2. Την μη λήψη μέριμνας και παροχής επενδυτικών κινήτρων για όλους τους αγρότες (νέους και παλιούς) στο νέο αναπτυξιακό νόμο 2601/98. Επίσης μπορούμε να αναφέρουμε προβλήματα που δεν αντιμετωπίστηκαν ουσιωδώς κατά την εφαρμογή του Β' ΚΠΣ όπως :
· Την ανταγωνιστικότητα και τη βελτίωση του κόστους παραγωγής λόγω απουσίας υποδομών .
· Την προώθηση του Εθνικού κτηματολογίου, του Μητρώου αγροτών και αγροτικών εκμεταλλεύσεων, την θεσμική και κοινωνική κατοχύρωση του αγροτικού επαγγέλματος.
· Την απουσία εξαγωγικής στρατηγικής δικτύου πληροφόρησης και εκπαίδευσης. 
· Τη γήρανση του πληθυσμού λόγω και της βραδείας εισόδου νέων αγροτών.
· Τη βραδεία προσαρμογή στις νέες πραγματικότητες και αναγκαιότητες του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού και της αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών (συμβατική, βιολογική και αειφόρος γεωργία). 
· Τη συστηματική αντιμετώπιση των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών και τη συγκράτηση του πληθυσμού στην ύπαιθρο.
· Την σωστή φυτοπροστασία, κατάλληλο πολλαπλασιαστικό υλικό, κτηνιατρική μέριμνα.
· Την έλλειψη συστήματος ελέγχου επιδοτήσεων και έγκαιρης καταβολής τους.
· Τη σωστή διαχώριση - διαχείριση νερού άρδευσης.
· Το θεσμικό πλαίσιο συνεταιρισμών διεπαγγελματικών οργανώσεων και ομάδων παραγωγών κ.α.

Από όσα αναφέρθηκαν για τους κινδύνους που διαμορφώνονται στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον και δεδομένης της απογοητευτικής τάσης που εμφανίζουν ορισμένοι μακροοικονομικοί δείκτες του αγροτικού τομέα (συμμετοχή στο εθνικό ΑΕΠ, επένδυσης, εξαγωγής) προκύπτει η ανάγκη αφενός μεν για τη στήριξη της παραγωγής και της διακίνησης των γεωργικών προϊόντων και αφετέρου η εξασφάλιση των απαραίτητων δομών στην παραγωγή και στη συλλογική δράση των αγροτοδιατροφικών επιχειρήσεων.
Είναι σαφές επίσης ότι ο ανταγωνισμός, το συγκριτικό πλεονέκτημα και η παραγωγικότητα, σε συνδυασμό με την τεχνολογία, αποτελούν τους καθοριστικούς παράγοντες για να διασφαλιστεί μία βιώσιμη ανάπτυξη του αγροτικού τομέα - όμως για να υλοποιηθεί η τελευταία απαιτείται μία στρατηγική συνεχών και καίριων διαρθρωτικών αλλαγών και η ύπαρξη ορθολογικών και σαφώς ιεραρχημένων στόχων - οι σημαντικότερες από τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις πρέπει να επικεντρώνονται στις παρακάτω βασικές κατευθύνσεις:
1. Στη συνεχή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του αγροτικού τομέα για την αντιμετώπιση του ενδοκοινοτικού και διεθνή ανταγωνισμού με έμφαση στην εθνική εξαγωγική στρατηγική.
2. Στη διευκόλυνση των επενδύσεων στον πρωτογενή τομέα.
3. Στην ανάπτυξη των υποδομών της υπαίθρου, όπου κύριο ρόλο θα παίζουν τα ολοκληρωμένα προγράμματα ανάπτυξης.
4. Στις πολιτικές ενίσχυσης και απασχόλησης με την προώθηση προγραμμάτων εκπαίδευσης των αγροτών 
5. Στη διαμόρφωση μίας ολοκληρωμένης πολιτικής για τη διαχείριση της αγροτικής γης.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η περίοδος 2000 - 2006 είναι η πλέον κρίσιμη περίοδος για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας της γεωργίας μας. Ίσως είναι η τελευταία ευκαιρία για τη δημιουργία εκείνων των προϋποθέσεων που θα την καταστήσουν ανταγωνιστική στο διεθνές περιβάλλον. Συνεπώς οι πόροι από το Γ΄ ΚΠΣ και η ορθολογική ιεράρχηση και υλοποίηση των στόχων έχουν κεφαλαιώδη σημασία για την επιβίωση του αγροτικού τομέα. Η μεταφορά πόρων από το Γ΄ΚΠΣ προς τον αγροτικό τομέα πρέπει να στοχεύει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη του αγροτικού χώρου μέσω της συνεχούς βελτίωσης των υποδομών και της επίλυσης των διαρθρωτικών προβλημάτων του. Τούτο θα αποτελέσει την ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη στήριξη των αγροτικών εισοδημάτων με συνθήκες σταδιακής μείωσης του προστατευτισμού είτε από την εφαρμοσθείσα πολιτική των θεσμικών τιμών είτε από εισοδηματικής ενίσχυσης. Η αναθεώρηση της ΚΑΠ στο πλαίσιο της Agenda 2000 και των διαπραγματεύσεων που λαμβάνουν χώρα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για τη διατήρηση των εισοδηματικών ενισχύσεων και τη διάθεση επαρκών πόρων για διαρθρωτικές παρεμβάσεις.
Εκτιμάται ότι το 40% - 45% του αγροτικού εισοδήματος οφείλεται στις άμεσες επιδοτήσεις . Τούτο σημαίνει ότι η ενδεχόμενη εξάλειψη τους θα μειώσει το εισόδημα των αγροτικών νοικοκυριών που προέρχεται από καθαρά γεωργικές δραστηριότητες τουλάχιστον κατά 40%. Επομένως για την αποφυγή αυτού του ενδεχομένου θα απαιτηθεί η άμεση ή έμμεση διεύρυνση των πηγών εισοδήματος, γεωργικών και μη, και τούτο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις που θα χρηματοδοτηθούν από πόρους του Γ΄ ΚΠΣ.
Είναι λοιπόν αναμφισβήτητο γεγονός ότι η κατάρτιση του Γ΄ΚΠΣ πραγματοποιείται σε μία περίοδο αρκετά κρίσιμη για την ελληνική γεωργία, τους αγρότες και τις συνεταιριστικές οργανώσεις. Έχουν ήδη δρομολογηθεί και αναμένονται να ενταθούν μεγάλες και βαθιές αλλαγές, ραγδαίες εξελίξεις και ανακατατάξεις τόσο στο διεθνή όσο και στον κοινοτικό χώρο που αποτελώντας κινδύνους και απειλές για δεδομένα της ελληνικής γεωργίας επιβάλλουν την ανάλογη προσαρμογή της. Η εφαρμογή της μέχρι σήμερα πολιτικής δεν κατάφερε να προσαρμόσει και να ετοιμάσει τη γεωργία με τέτοιο τρόπο ώστε να μη δέχεται απειλές.
Η στήριξη της με πρόσθετους οικονομικούς πόρους του Γ΄ ΚΠΣ που σκοπό θα έχουν να ενθαρρύνουν τη συνέχιση και ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της, επιβάλλεται λόγω όλων των παραπάνω αναφερόμενων εξελίξεων. 
Οι επιπτώσεις από το περιβάλλον που διαμορφώνεται στην Ε.Ε. αλλά και στη χώρα μας στον αγροτικό χώρο , σίγουρα θα επηρεάσουν σημαντικά και τον αγροτικό τομέα του Νομού μας.
Ο Νομός Γρεβενών είναι κατεξοχήν γεωργοκτηνοτροφικός νομός και χαρακτηρίζεται από μια σειρά διαρθρωτικής φύσης ιδιαιτερότητες που έχουν ως τελικό αποτέλεσμα χαμηλά εισοδήματα και γενικά υστέρηση των Γρεβενών σε σχέση με τους υπόλοιπους νομούς της Μακεδονίας αλλά και της χώρας γενικότερα. Αξίζει να σημειώσουμε ορισμένα συγκριτικά στοιχεία:
Στη δεκαετία του 80 στην τομεακή σύνθεση της απασχόλησης του οικονομικά ενεργού πληθυσμού κυριαρχούσε ο πρωτογενής τομέας που προσέγγιζε σχεδόν το 50% στο σύνολο της απασχόλησης. Η συνέχεια και η εξέλιξη είχε σχέση με την πορεία απασχόλησης στο σύνολο της χώρας. Η απασχόληση στον πρωτογενή τομέα μειώθηκε σημαντικά. Η αύξηση του τριτογενή τομέα δεν μπόρεσε επαρκώς να εξισορροπήσει αυτή τη μείωση .
Ο μέσος κλήρος και ο βαθμός εκμηχάνισης της παραγωγής είναι ανάλογος του Εθνικού μέσου όρου.
q Η κατανομή των καλλιεργούμενων εκτάσεων σε πεδινές , ημιορεινές , ορεινές για τη χώρα και τη Μακεδονία έχει ως εξής:

	Πεδινές	Ημιορεινές	Ορεινές
Χώρα	54,85 %	27,06 %	18,09 %
Μακεδονία	64,31 %	25,04 %	10,65 %
Γρεβενα	5,24 %	36,29 %	58,45 %

Αυτά και μόνο ως στοιχεία μπορούν να προσδιορίσουν τις εγγενείς ιδιαιτερότητες του Νομού Γρεβενών.

q Το ποσοστό των αρδευόμενων εκτάσεων κυμαίνεται περίπου στο 10 % ενώ για τη Μακεδονία και τη χώρα είναι υπέρ - τετραπλάσιο.
q Το πρόβλημα της γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού είναι εξαιρετικά έντονο στα Γρεβενά. Το 50 % περίπου των αγροτικών εκμεταλλεύσεων ανήκουν σε άτομα πάνω από 55 χρόνων και το 30% των εκμεταλλεύσεων σε άτομα ηλικίας άνω των 65 χρόνων.
q Το 95,64 % των καλλιεργήσιμων εκτάσεων του νομού καλύπτονται από το σύστημα στήριξης τιμών της ΚΑΠ της ΕΕ αλλά με τιμές παρέμβασης χαμηλές σε σχέση με τις τιμές στόχου. 


Επιπλέον οι διαφαινόμενες πολιτικές προοπτικές της ΕΕ μέσα από την AGENDA 2000 θα επιδεινώσουν την κατάσταση στη γεωργία , διότι μεταξύ των άλλων διαφαίνεται μία μονόπλευρη πολιτική στήριξης των Βορείων προϊόντων ενώ αφήνει σε εκκρεμότητα τα μεσογειακά με συνέπεια η μεσογειακή αγροτική οικονομία να μένει εκτός ενισχύσεων παρά την έλλειψη της αγοράς της κοινότητας σ' αυτά. Αναμένεται δηλαδή επιβάρυνση του FEOGA με κατεύθυνση ενίσχυσης των βορείων προϊόντων. 
Η κτηνοτροφία στο νομό εκτείνεται στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές . Χαρακτηριστικό είναι η χαμηλή παραγωγικότητα και η χαμηλή ποιότητα ζωής πράγμα που απομακρύνει τη νέα γενιά από την παραδοσιακή κτηνοτροφία .
Η κτηνοτροφία βρίσκεται στην ανάγκη να αλλάξει μορφή , να εκσυγχρονιστεί και να εισάγει νέα τεχνολογία . Η εξέλιξη του ζωϊκού πληθυσμού του νομού παρουσιάζει μείωση του αριθμού των ζώων από τη δεκαετία του 70 μέχρι σήμερα.
Γενικά όμως τα κτηνοτροφικά προϊόντα είναι καλής ποιότητας χωρίς πολύ μεγάλες αποδόσεις λόγω των συνθηκών και της εκτροφής της κτηνοτροφίας .
Σ' ότι αφορά τα δάση , αυτά ανήκουν σε ποσοστό 30% στο δημόσιο, 12,8 % στις κοινότητες 1 % στις μονές και 5,4 % στους ιδιώτες. Το 80 % της παραγόμενης συνολικά στρογγυλής ξυλείας διατίθεται εκτός νομού ενώ το υπόλοιπο 20 % απορροφάται από τις υπάρχουσες βιομηχανίες και βιοτεχνίες του νομού. 
Το συνολικό ετήσιο λήμμα με βάση τις διαχειριστικές μελέτες ανέρχεται σε 54.000 κυβικά ξυλώδους όγκου, (29.000 κυβικά στρογγυλή ξυλεία 25.000 κυβικά βιομηχανική ξυλεία ).
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι σε μεγάλο ποσοστό πόροι από τα προγράμματα της ΕΕ αλλά και από Εθνικές χρηματοδοτήσεις κατευθύνθηκαν στη δημιουργία αρδευτικών δικτύων, εγγειοβελτιωτικών έργων , δασικών έργων , έργων αναδασμού , εξηλεκτρισμού οδοποιίας . Συγχρόνως χρηματοδοτήθηκε πρόγραμμα πρόωρης συνταξιοδότησης. 
Μέσου της κοινοτικής πρωτοβουλίας LEADER υλοποιήθηκαν έργα μικρής κλίμακας που υποστηρίζουν την αγροτική ανάπτυξη . Παρά το γεγονός ότι τα αρδευτικά έργα αύξησαν την αρδευόμενη έκταση , δημιούργησαν προϋποθέσεις για αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών . Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι: 
q Δεν υπάρχει αποτελεσματική προώθηση στις αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών .
q Κυριαρχούν οι αροτριαίες καλλιέργειες με έμφαση στα σιτηρά.
q Ο αγροτικός χώρος υστερεί σε υποδομές , στην παραγωγικότητα , στην οργάνωση παραγωγής τη μεταποίηση , την εμπορία , την ενημέρωση ,την πληροφόρηση , την τεχνική στήριξη , την επαγγελματική κατάρτιση.

Μοιραία ο αγροτικός τομέας με όλες αυτές τις εγγενείς, ιδιαιτερότητες , το περιβάλλον που θα προκύψει από την AGENDA 2000 θα κληθεί να επιβιώσει σ' ένα περιβάλλον με έντονη ανταγωνιστικότητα τη στιγμή που οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις έχουν αποκλειστική εξάρτηση από τις κρατικές και ευρωπαϊκές ενισχύσεις .
Άρα στόχος πρέπει να είναι η ισχυροποίηση του αγροτικού τομέα μέσα από τον εκσυγχρονισμό , την ποιότητα , την ανταγωνιστικότητα .
Κατευθύνσεις δράσης :
1. Αύξηση των αρδευομένων εκτάσεων στα ποσοστά της περιφέρειας και αναδασμοί .
2. Εκμετάλλευση των εκτάσεων υψηλής παραγωγικότητας 
3. Ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων στον πρωτογενή τομέα 
4. Ανάπτυξη θερμοκηπιακών καλλιεργειών.
5. Ενίσχυση της μεταποίησης 
6. Πιλοτικές εφαρμογές βιολογικών καλλιεργειών και οικολογικής κτηνοτροφίας 
7. Αύξηση του αγροτουρισμού με αξιοποίηση του φυσικού , πολιτιστικού πλούτου και του παραδοσιακού δυναμικού 
8. Προστασία και αξιοποίηση του δασικού πλούτου 
9. Τεχνική στήριξη όλων των προσπαθειών με στελέχωση των υπηρεσιών της αγροτικής ανάπτυξης με επαρκές επιστημονικό προσωπικό.
10. Ποσοστώσεις σ' όλες τις δυναμικές καλλιέργειες 
11. Η εφαρμογή προγραμμάτων ολοκληρωμένης ανάπτυξης της υπαίθρου με τη φιλοσοφία του LEADER.
12. Η στήριξη των δυναμικών καλλιεργειών της περιοχής.
13. Η δημιουργία δικτύου μεταποίησης γαλακτοκομικών προϊόντων 
14. Η εκπόνηση εδαφολογικής μελέτης 

Τι έχει γίνει κυρίως στον τομέα των υποδομών στην περιοχή μας μέχρι σήμερα .
Την τελευταία δεκαετία , έχουν γίνει σοβαρότατες παρεμβάσεις σ' ότι αφορά τις υποδομές στον αγροτικό χώρο , κυρίως στον τομέα των εγγειοβελτιωτικών έργων αλλά και στους αναδασμούς , στην αγροτική οδοποιία , τη 
βελτίωση βοσκοτόπων, στη μετεγκατάσταση κτηνοτροφικών μονάδων και προγραμμάτων κατάρτισης .


Έχουν κατασκευαστεί τα εξής έργα : 

Α . Γ ε ω φ ρ ά γ μ α τ α

ΟΝΟΜΑΣΙΑ	ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ	ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΡΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ	ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔ.
Μαυραναίων	22.500.000	1.800 στρ	1ο ΠΕΠ-ΣΑΝΑ/2
Ποντινής	22.470.000	1.500 στρ	1ο-2ο ΠΕΠ-ΣΑΝΑ/2
Αγ. Γεωργίου	64.000.000	2.000 στρ	1ο-2ο ΠΕΠ-ΣΑΝΑ/2
Κέντρου	60.000.000	1.300 στρ	1ο-2ο ΠΕΠ-ΣΑΝΑ/2
Λόχμης Αμυγδαλιών	22.000.000	1.000 στρ	ΥΜΑΘ-ΣΑΕ 039
Αγ. Μηνά Αμυγδαλιών	14.000.000	400 στρ	"
Αιμιλιανού	37.000.000	2.400 στρ	"
Άνοιξης	37.000.000	1.200 στρ	"
Φελλίου	35.000.000	1.200 στρ	"
Κατάκαλης	36.000.000	2.000 στρ	"
Μπάρας Δεσκάτης	60.000.000	1.500 στρ	2ο ΠΕΠ-ΣΑΝΑ/2
Αμπδές Δεσκάτης	60.000.000	1.000 στρ	"
Προδρόμου	60.000.000	500 στρ	"
Αγ. Γεωργίου	32.000.000	600 στρ.	ΥΜΑΘ-ΣΑΕ 039
Παραασκευής	8.500.000	400 στρ	ΣΑΕ-ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Δασοχωρίου	35.000.000	1.600 στρ	2ο ΠΕΠ-ΣΑΝΑ/2
Αηδονίων	42.100.000	700 στρ.	"
Σαρακήνας	25.000.000	Απέτυχε	ΥΜΑΘ-ΣΑΕ 039

Β . Α Ρ Δ Ε Υ Τ Ι Κ Α

ΟΝΟΜΑΣΙΑ	ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ	ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΡΔ. ΕΚΤΑΣΗΣ	ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔ.
Δασοχωρίου	217.680.000	1.600 στρ	2ο ΠΕΠ-ΣΑΝ/2
Εξάρχου	349.100.000	1.100 στρ	2ο ΠΕΠ
Παλαιοχωρίου	129.000.000	1.100 στρ	ΜΟΠ-ΣΑΕ ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Παλιουριάς		3.100 στρ	ΣΑΝΤ/1
Πόρου	33.500.000	450 στρ	ΣΑΝΤ/1 - ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Βτολάκκου	150.000.000	1.600 στρ	2ο ΠΕΠ
Ταξιάρχη	1.000.000.000	2.200 στρ	ΣΑΕ-ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Μπάρας Δεσκάτης	273.300.000	1.500 στρ	2ο ΠΕΠ- ΣΑΝΑ/2
Μαυραναίων	14.000.000	300 στρ	ΣΑΕ-ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Κυρακαλής		550 στρ
Αγάπης	214.000.000	900 στρ	2ο ΠΕΠ-ΣΑΕ-ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Πηγαδίτσας	295.140.000	1.000 στρ	2ο ΠΕΠ-ΣΑΕ
Κιβωτού-Κοκκινιάς-Πολυδένδρου	2.800.000.000	14.000 στρ.	ΜΟΠ-1ο & 2ο ΠΕΠ-ΣΑΕ-ΥΠ.ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Καρπερού-Δήμητρας	4.720.000.000	18.500 στρ	"
Ελευθέρου	596.000.000	16.000 στρ	2ο ΠΕΠ-ΣΑΕ

Γ. Π α ρ ά λ λ η λ α έ ρ γ α α ν α δ α σ μ ο ύ
Εκτελέστηκαν παράλληλα έργα αναδασμού προϋπολογισμού 300 εκατομμυρίων σε 14 οικισμούς .
Δ. Α π ο δ ό θ η κ α ν σ ε α κ τ ή μ ο ν ε ς
Περίπου 10 χιλιάδες στρ. σε πέντε οικισμούς.

Ε. Από το Β' ΠΕΠ εκτελέστηκαν έργα μετεγκαταστάσεων κτηνοτροφικών μονάδων προϋπολογισμού 600 εκατομμυρίων.

Ζ. Τα προγράμματα του LEADER II και του αγροτουρισμού κινήθηκαν σε ικανοποιητικά επίπεδα περίπου 2 δις.

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι παρεμβάσεις της τελευταίας δεκαετίας κυρίως στον τομέα των υποδομών είναι πάρα πολύ σημαντικές και αγγίζουν σε επίπεδο προϋπολογισμού τα 13 δις δρχ.
Ωστόσο όμως από δώ και πέρα και μέσα από τα προγράμματα του Γ' ΚΠΣ, πρέπει να ολοκληρωθούν οι παρεμβάσεις ώστε σ' ένα μεγάλο βαθμό να λυθούν τα προβλήματα των υποδομών.
Ο νομός Γρεβενών διεκδικεί ένα πολύ μεγάλο μέρος των προγραμμάτων του Γ' ΚΠΣ που αφορούν τον αγροτικό τομέα και την ανάπτυξη της υπαίθρου. 
Συγχρόνως όμως απαιτεί και λήψη θεσμικών μέτρων που θα δώσουν τη δυνατότητα για τη μέγιστη αξιοποίηση των έργων υποδομής.



Π ρ ο τ ά σ ε ι ς :
1. Διαχείριση των υδάτινων πόρων στον πρωτογενή τομέα - αρδευτικά έργα: 
Τα τελευταία χρόνια γίνεται από όλους αντιληπτό ότι τα υδάτινα αποθέματα περιορίζονται. Ο ποταμός Αλιάκμονας, πηγή άντλησης νερού για πολλά αρδευτικά εκπέμπει SOS. Είναι ορατός ο κίνδυνος να αχρηστευθούν πολλά αρδευτικά. Τίθεται επιτακτικά σε επίπεδο Περιφέρειας να γίνει μελέτη διαχείρισης του υδάτινου όγκου του ποταμού Αλιάκμονα και να γίνουν οι απαιτούμενες παρεμβάσεις. Στόχος όλων των ενεργειών πρέπει να είναι η ενίσχυση των εγγειοβελτιωτικών παρεμβάσεων για την αύξηση των αρδευομένων εκτάσεων και την καλύτερη εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων του νομού μας εντασσόμενος όμως σ' ένα πλαίσιο φιλικό προς το περιβάλλον και προς την κατεύθυνση : 
2. Αποθήκευσης νερού ( ταμιευτήρες , μικρά φράγματα)
3. Της προστασίας των υφιστάμενων εδαφικών πόρων (αντιπλημμυρικά έργα)
4. Της μείωσης της κατανάλωσης ύδατος με τη χρήση νέων τεχνολογιών 
5. Της ορθολογικής διαχείρισης των υπόγειων υδάτινων πόρων για την αποτροπή της εξάντλησης του υδροφόρου ορίζοντα.

Έργα που πρέπει να ενταχθούν στο Γ' ΚΠΣ
1. Σε όλα τα γεωφράγματα που έχουν κατασκευαστεί να γίνουν αρδευτικά δίκτυα, να κατασκευαστούν και άλλα γεωφράγματα και αρδευτικά δίκτυα ώστε το ποσοστό των αρδευομένων εκτάσεων να φτάσει στο 20 % ποσοστό της Περιφέρειας της Δ. Μακεδονίας.

Α ρ δ ε υ τ ι κ ά έ ρ γ α : 
1. Αγίου Γεωργίου
2. Αιμιλιανού
3. Κατάκαλης
4. Λόχμης
5. Αγίου Μηνά
6. Κέντρου
7. Αηδονιών
8. Άνοιξης 
9. Τρικοκιάς
10. Ίτέας 
11. Τριφυλίου
12. Διπόρου

Γεωφράγματα και μικρά αρδευτικά στις ορεινές περιοχές για παραγωγή τοπικών και οικολογικών προϊόντων 
1. Κνίδης
2. Φελλίου
3. Λιμνοδεξαμενή Αρμυρής Δεσκάτης 
Επίσης εδώ πρέπει ν' αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της πληροφόρησης και εκπαίδευσης των αγροτών για τη μεγιστοποίηση της οφείλεται από τη χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων, τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον μεθόδων και αξιοποίηση των νέων τεχνολογικών μεθόδων για την άρδευση των αγροτικών τους εκμεταλλεύσεων.

Επίσης πρέπει να προωθηθούν:
1. Η εκπόνηση γεωλογικού εδαφολογικού χάρτη και δημιουργία γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών (GIS)
2. Η βιολογική γεωργία- κτηνοτροφία
3. Ολοκληρωμένα προγράμματα βελτίωσης βοσκοτόπων
4. Οι αναδασμοί και τα παράλληλα έργα αναδασμών
5. Οι μετεγκαταστάσεις κτηνοτροφικών μονάδων 
6. Η δημιουργία Ινστιτούτου Αγροτικής Ανάπτυξης Δ. Μακεδονίας με έδρα τα Γρεβενά.

Μέτρα και πολιτικές αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν

Π ο σ ο σ τ ώ σ ε ι ς - δ ι κ α ι ώ μ α τ α
Καθοριστική αρνητική παράμετρο για τις προοπτικές του αγροτικού τομέα είναι το πολύ χαμηλό επίπεδο των ποσοστώσεων. Η αύξηση των εθνικών ποσοστώσεων αποτελεί κυρίαρχο παράγοντα ανάπτυξης της γεωργίας - κτηνοτροφίας. Ωστόσο στο νομό μας μπορούν να διατεθούν ποσοστώσεις από το εθνικό απόθεμα. Αυτό σημαίνει πολιτική στήριξη ορεινών και προβληματικών περιοχών.

1. Στα καπνά:
Με βάση τις αιτήσεις που έχουν υποβληθεί στον Τοπικό Οργανισμό Καπνού οι απαιτήσεις (με τη λογική της δημιουργίας μιας εκμετάλλευσης βιώσιμης με παραγωγή τουλάχιστον 2000 κιλών ανά εκμετάλλευση) ανέρχονται σε 400 τόνους της ποικιλίας Μπασμά.
( 20 αιτήσεις νέων αγροτών, 1 αίτηση παλινοστούντος 114 αιτήσεις αγροτών ηλικίας 23-40 ετών, 55 αιτήσεις αγροτών ηλικίας άνω των 40 ετών) .
2. Στα Ζαχαρότευτλα:
Να χορηγηθούν επιπλέον ποσοστώσεις τουλάχιστον 5.000 τόνων.
3. Στις θηλάζουσες αγελάδες:
Να ικανοποιηθούν όλες οι απαιτήσεις των υφιστάμενων εκμεταλλεύσεων και να ενταχθούν στο πρόγραμμα άλλα 2.000 δικαιώματα και να δίνονται κατά προτεραιότητα δικαιώματα στους νέους αγρότες για δημιουργία βιώσιμης εκμετάλλευσης.
4. Στα επιλέξιμα αιγοπρόβατα:
Να χορηγούνται δικαιώματα στους νέους αγρότες που εντάσσονται στο πρόγραμμα νέων αγροτών.
5. Στο αγελαδινό γάλα:
Τα τελευταία χρόνια διεκδικήσαμε και πήραμε 1.500 τόνους γάλα .Απαιτούνται περίπου 1.000 τόνοι ακόμα.
6. Στα αμπέλια:
Ο νομός Γρεβενών είχε την ατυχία όταν χαρακτηρίζονταν οι περιοχές παραγωγής οίνων ονομασίας προελεύσεως να μην έχει οινοποιείο και παρόλο που και αξιόλογη παραγωγή είχε αλλά και ποικιλίες ποιότητας, να μη χαρακτηριστεί ως περιοχή VQPRD.
Με πρόσφατη απόφαση του Υπουργού Γεωργίας που χαρακτηρίζονται και άλλες ποικιλίες παραγωγής τοπικού οίνου δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της αμπελοκαλλιέργειας. 
Η αμπελοκαλλιέργεια είναι μία δυναμική δραστηριότητα που θα δώσει δυνατότητα απασχόλησης με ικανοποιητικό εισόδημα σε νέους ανθρώπους. Να χορηγηθούν στο νομό μας σε πρώτη φάση τουλάχιστον 1.000 στρ.
7. Στις καρυδιές:
Να χορηγηθούν δικαιώματα εγκατάστασης καρυδιάς 1000στρ.
8. Στη βιολογική Γεωργία -κτηνοτροφία:
Αυτή τη στιγμή είναι συμβεβλημένα με πιστοποιητικούς οργανισμούς 11.5 χιλ. αιγοπρόβατα και 3 χιλ. στρ. καλλιεργειών.
Ύστερα από πολλές επαφές με το Υπουργείο Γεωργίας πήραμε άλλα 6 χιλ. στρ. για το 2001 το μεγαλύτερο μέρος απ' όλους τους νομούς . Επειδή υπάρχει σημαντικό πεδίο ανάπτυξης στα βιολογικά προϊόντα απαιτούνται και άλλες ποσότητες.
Άλλα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν
9. Η αύξηση στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές του συνολικού εξωγεωργικού εισοδήματος από 2 εκατομμύρια σε 3 εκατομμύρια για να κριθεί κάποιος δικαιούχος στο πρόγραμμα εξισωτικής αποζημίωσης
10. Η έγκριση εκπαιδευτικών προγραμμάτων 
11. Για τον κανονισμό 950/97 (σχέδια βελτίωσης) ο οποίος θα προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της AGENDA 2000 επισημαίνουμε ορισμένα σημεία τα οποία θα πρέπει να προβλεφθούν ώστε να καταστεί εύκολη η εφαρμογή του κανονισμού. Όπως το εξωγεωργικό εισόδημα το ανώτατο ύψος επένδυσης, οι δείκτες που θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένοι στις ιδιαιτερότητες των περιφερειών της χώρας και να εκδίδονται με ευθύνη των περιφερειών καθώς και διάφορες άλλες λεπτομέρειες οι οποίες θα πρέπει να συζητηθούν πριν την έκδοση των αποφάσεων με τους υπεύθυνους εφαρμογής του προγράμματος απ' όλες τις Δ/νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης . 
12. Για τις πρόωρες συντάξεις :
Θα πρέπει να δικαιολογείται διακοπή για λόγους ανωτέρας βίας ( ασθένεια κλπ) στην απασχόληση στη γεωργία τα τελευταία δέκα χρόνια , γιατί είναι άδικο άνθρωποι που ασχολούνται ολόκληρη τη ζωή με τη γεωργία να μη μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα επειδή τα τελευταία δέκα χρόνια είχαν μια διακοπή για σοβαρούς λόγους . 



Αγαπητοί φίλοι
Όλοι μας γνωρίζουμε τις δύσκολες προοπτικές του αγροτικού χώρου όπως αυτές διαμορφώνονται μέσα από τις συγκεκριμένες πολιτικές .
Αν δε ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής για την ανάπτυξη της υπαίθρου και των ορεινών προβληματικών περιοχών τότε η ύπαιθρος θα μαραζώσει με ότι αυτό συνεπάγεται.
Ο Νομός Γρεβενών διεκδικεί τη θέση του σ΄ ότι αφορά την αγροτική ανάπτυξη στη Δ. Μακεδονία μέσα από το Γ' ΚΠΣ . Το Νομαρχιακό Συμβούλιο , οι Φορείς της Αυτοδιοίκησης και οι παραγωγικές τάξεις έχουν συγκεκριμένες προτάσεις ,ρεαλιστικές και υλοποιήσιμες Υπάρχει και σχετική ετοιμότητα.
Απομένει η πρακτική έκφραση της πολιτικής βούλησης της Κυβέρνησης για τη στήριξη ενός ορεινού μειονεκτικού νομού.
Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια 

Ε υ χ α ρ ι σ τ ώ